بیماری های لثه

بیماری های لثه و درمان بیماری های لثه، یکی از شایع‌ترین مشکلات دهان و دندان است که به التهاب و عفونت بافت‌های اطراف دندان‌ها اشاره دارد. این بیماری معمولاً زمانی رخ می‌دهد که پلاک‌های باکتریایی (یک لایه چسبنده و بی‌رنگ از باکتری‌ها) روی سطح دندان و در امتداد خط لثه تجمع می‌کنند. اگر این پلاک‌ها به موقع تمیز نشوند، می‌توانند سخت شده و به جرم دندان (تارتار) تبدیل شوند که موجب تحریک لثه و ایجاد بیماری های لثه‌ای می‌شود.

 

مکانیسم بروز بیماری لثه:

لثه‌ها نقش مهمی در حفاظت از دندان‌ها دارند. آن‌ها به طور محکم دور دندان‌ها قرار می‌گیرند و مانع ورود باکتری‌ها به عمق بافت‌ها و استخوان فک می‌شوند. اما زمانی که باکتری‌ها به صورت طولانی‌مدت در نزدیکی لثه باقی بمانند، سیستم ایمنی بدن برای مقابله با آن‌ها واکنش نشان می‌دهد. این واکنش می‌تواند باعث التهاب، آسیب به بافت لثه و حتی تحلیل آن شود.

 

بیماری لثه به چه معناست؟

این بیماری در مراحل اولیه ممکن است فقط شامل التهاب خفیف و برگشت‌پذیر باشد (التهاب لثه یا ژنژیویت.) اما اگر درمان نشود، می‌تواند به پریودنتیت تبدیل شود که شکل پیشرفته‌تر و مخرب‌تری از بیماری است. در این مرحله، عفونت می‌تواند به عمق لثه نفوذ کرده و استخوان و بافت‌های حمایتی دندان را تخریب کند.

 

بیماری لثه چه عواقبی دارد؟

• اگر درمان نشود، می‌تواند به تحلیل لثه و کاهش پایداری دندان منجر شود.
• در موارد پیشرفته، ممکن است دندان‌ها لق شده و حتی از دست بروند.
• همچنین بیماری لثه با برخی بیماری‌های سیستمیک مانند دیابت، بیماری‌های قلبی و مشکلات تنفسی ارتباط دارد.

بنابراین، بیماری لثه یک مشکل ساده نیست، بلکه نیاز به توجه و درمان جدی دارد. رعایت بهداشت دهان و مراجعه منظم به دندانپزشک نقش کلیدی در پیشگیری از آن ایفا می‌کند.

 

انواع بیماری های لثه

بیماری های لثه به طور کلی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند: التهاب لثه (Gingivitis) و پریودنتیت (Periodontitis)  این دو مرحله نشان‌دهنده شدت و میزان پیشرفت بیماری هستند. در ادامه هر کدام از این مراحل و انواع آن توضیح داده شده است:

1. التهاب لثه (Gingivitis)

این مرحله اولیه بیماری لثه است که با التهاب و قرمزی لثه مشخص می‌شود.

 

• ویژگی‌ها:
  • لثه‌ها قرمز، متورم و حساس هستند.
  • هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان ممکن است خونریزی کنند.
  • در این مرحله، هیچ آسیبی به بافت‌های زیرین (مانند استخوان فک) وارد نمی‌شود.
• علت اصلی: تجمع پلاک‌های باکتریایی روی دندان و در امتداد خط لثه.
• قابل درمان است: با رعایت بهداشت دهان و دندان و انجام جرم‌گیری حرفه‌ای توسط دندانپزشک، التهاب لثه به طور کامل برطرف می‌شود.

2. پریودنتیت (Periodontitis)

اگر التهاب لثه درمان نشود، بیماری به مرحله پریودنتیت پیشرفت می‌کند. این مرحله پیشرفته‌تر و جدی‌تر بوده و به بافت‌های عمقی‌تر آسیب می‌زند.

 

• ویژگی‌ها:
  • تشکیل پاکت‌های عمیق بین دندان و لثه (فضاهایی که باکتری‌ها در آن تجمع می‌کنند).
  • تحلیل لثه و نمایان شدن ریشه دندان.
  • تخریب استخوان فک و بافت‌های حمایتی دندان.
  • لق شدن یا افتادن دندان‌ها در مراحل شدید.
• علل پیشرفت:
  • پلاک و جرم‌های مزمن.
  • عوامل خطر مانند سیگار کشیدن، دیابت، استرس، یا عوامل ژنتیکی.

انواع پریودنتیت:

1. پریودنتیت مزمن:

• • شایع‌ترین نوع بیماری لثه.
  • معمولاً در بزرگسالان رخ می‌دهد اما ممکن است در هر سنی مشاهده شود.
  • پیشرفت کند دارد و در طول زمان به لثه و استخوان آسیب می‌زند.

2. پریودنتیت تهاجمی:

• • سرعت پیشرفت بسیار سریع‌تری نسبت به نوع مزمن دارد.
  • معمولاً در افراد جوان‌تر دیده می‌شود.
  • ممکن است به دلایل ژنتیکی رخ دهد.

3. پریودنتیت مرتبط با بیماری‌های سیستمیک:

• • در ارتباط با بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت، بیماری‌های قلبی یا نقص‌های سیستم ایمنی است.
  • درمان بیماری‌های زمینه‌ای می‌تواند به بهبود پریودنتیت کمک کند.

4. نکروز لثه و پریودنتیت نکروتیک:

• • نادر است و معمولاً در افراد با ضعف شدید سیستم ایمنی رخ می‌دهد (مانند بیماران HIV مثبت یا افراد دچار سوءتغذیه.)
  • بافت لثه تخریب شده و دچار نکروز (مرگ بافتی) می‌شود.

5. بیماری‌های دیگر مرتبط با لثه:

• آبسه لثه: تجمع عفونت در ناحیه لثه که با درد و تورم همراه است.
• التهاب لثه ناشی از داروها: برخی داروها مانند داروهای ضد صرع یا داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی می‌توانند باعث رشد بیش از حد لثه شوند.
• لثه درد ناشی از تغییرات هورمونی: در دوران بارداری، بلوغ، یا یائسگی، تغییرات هورمونی می‌تواند موجب حساسیت و التهاب لثه شود.
• سفید شدن لثه‌ها:
  سفید شدن لثه‌ها ممکن است به علت‌های زیر رخ دهد:

الف) عفونت‌ها و بیماری‌های دهانی

• لیکن پلان دهانی (Oral Lichen Planus): یک بیماری خودایمنی که باعث ایجاد خطوط سفید یا لکه‌های سفید روی لثه‌ها می‌شود.
• عفونت قارچی (کاندیدیازیس دهانی): عفونت ناشی از قارچ کاندیدا که به صورت لکه‌های سفید روی لثه، زبان و داخل دهان ظاهر می‌شود.
• زخم‌های دهانی (Aphthous Ulcers): زخم‌های کوچک و دردناکی که ممکن است اطراف آن سفید به نظر برسد.

ب) آسیب‌های فیزیکی یا شیمیایی

• آسیب ناشی از سوختگی شیمیایی یا حرارتی: قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی یا غذای داغ می‌تواند باعث سفید شدن موقت لثه شود.
• فشار یا تروما: مسواک زدن خشن یا ضربه به لثه می‌تواند باعث سفید شدن ناحیه آسیب‌دیده شود.

ج) کم‌خونی  (Anemia)

• کم‌خونی می‌تواند باعث کاهش رنگ‌دانه طبیعی لثه شود و لثه‌ها رنگ پریده یا سفید به نظر برسند.

د) بیماری های سیستمیک

• برخی بیماری های خودایمنی یا اختلالات سیستمیک می‌توانند باعث تغییر رنگ لثه‌ها شوند.

 

علائم بیماری های لثه

علائم بیماری های لثه بسته به شدت و مرحله بیماری متفاوت است، اما در کل این علائم شامل نشانه‌های اولیه (در مرحله التهاب لثه) و نشانه‌های پیشرفته‌تر (در مرحله پریودنتیت) می‌شوند. توجه به این علائم می‌تواند به تشخیص زودهنگام و جلوگیری از پیشرفت بیماری کمک کند.

علائم عمومی بیماری‌های لثه

1. خونریزی لثه:

خونریزی هنگام مسواک زدن یا استفاده از نخ دندان. یکی از شایع‌ترین و اولیه‌ترین نشانه‌ها.

2. تورم و قرمزی لثه‌ها:

لثه‌ها حساس و متورم شده و به رنگ قرمز تیره در می‌آیند.

3. بوی بد دهان (هالیتوزیس):

بوی بد دهان مزمن که حتی با مسواک زدن یا دهان‌شویه نیز رفع نمی‌شود. به علت تجمع باکتری‌ها و پلاک روی دندان‌ها و زیر لثه‌ها.

4. حساسیت لثه‌ها:

لثه‌ها در هنگام لمس یا جویدن حساس می‌شوند.

5. درد در ناحیه لثه:

در مراحل پیشرفته‌تر ممکن است درد وجود داشته باشد، به ویژه هنگام جویدن.

علائم پیشرفته‌تر در پریودنتیت

1. تحلیل لثه:

لثه‌ها به سمت پایین یا عقب کشیده می‌شوند و دندان‌ها بلندتر از حالت طبیعی به نظر می‌رسند.

2. تشکیل پاکت‌های عمیق بین دندان و لثه:

فضاهایی بین دندان و لثه ایجاد می‌شود که محل تجمع باکتری و عفونت است.

3. لق شدن یا جابجایی دندان‌ها:

به دلیل تحلیل استخوان و بافت‌های نگهدارنده دندان، دندان‌ها لق می‌شوند یا از جای خود حرکت می‌کنند.

4. چرک بین لثه و دندان:

ممکن است چرک یا ترشحات عفونی از ناحیه لثه مشاهده شود که نشان‌دهنده عفونت جدی است.

5. احساس طعم بد در دهان:

به علت عفونت و تجمع باکتری‌ها ممکن است طعم ناخوشایند دائمی در دهان احساس شود.

 

علائم مرتبط با بیماری‌های سیستمیک

در برخی موارد، بیماری های لثه ممکن است با مشکلات سیستمیک مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی ارتباط داشته باشند. این ارتباط می‌تواند باعث تشدید علائم یا مقاومت بدن در برابر درمان شود.

مهم‌ترین نکته

بسیاری از این علائم ممکن است در مراحل اولیه خفیف باشند و نادیده گرفته شوند. اما در صورت مشاهده هر یک از این نشانه‌ها، به ویژه خونریزی یا تورم لثه، مراجعه به دندانپزشک ضروری است. تشخیص و درمان زودهنگام می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کرده و سلامت دندان‌ها و لثه‌ها را حفظ کند.

 

روش‌های کنترل و درمان بیماری های لثه

کنترل و درمان بیماری های لثه بسته به شدت و مرحله بیماری متفاوت است. در ادامه، روش‌های مختلف پیشگیری، کنترل و درمان بیماری های لثه توضیح داده شده است:

1. روش‌های پیشگیری و کنترل اولیه

در مراحل اولیه بیماری لثه التهاب لثه یا (Gingivitis)، معمولاً می‌توان با رعایت بهداشت دهان و دندان و تغییر سبک زندگی از پیشرفت بیماری جلوگیری کرد:

الف) رعایت بهداشت دهان و دندان

• مسواک زدن منظم: حداقل دو بار در روز با مسواک نرم و خمیر دندان حاوی فلوراید.
• استفاده از نخ دندان: برای تمیز کردن فضاهای بین دندانی که مسواک به آن‌ها دسترسی ندارد.
• دهان‌شویه ضدباکتری: استفاده از دهان‌شویه حاوی کلرهگزیدین یا مواد ضدعفونی‌کننده دیگر.

ب) تغییر سبک زندگی

• ترک سیگار: سیگار یکی از عوامل خطر اصلی برای بیماری‌های لثه است.
• رژیم غذایی سالم: مصرف غذاهای غنی از ویتامین C و کلسیم برای تقویت لثه‌ها و استخوان‌ها.
• مدیریت استرس: استرس می‌تواند سیستم ایمنی بدن را تضعیف کرده و پیشرفت بیماری لثه را تسریع کند.

ج) مراجعات منظم به دندانپزشک

• انجام چکاپ‌های دوره‌ای و جرم‌گیری حرفه‌ای هر 6 ماه یک‌بار.

2. درمان‌های تخصصی دندانپزشکی

در صورت پیشرفت بیماری به مرحله پریودنتیت، درمان تخصصی زیر نظر دندانپزشک ضروری است:

 

الف (جرم‌گیری و تسطیح ریشه (Scaling and Root Planing)

• تمیز کردن عمقی زیر خط لثه برای حذف پلاک و جرم‌های تجمع‌یافته.
• صاف کردن سطح ریشه برای جلوگیری از چسبیدن پلاک‌های جدید.

ب) درمان دارویی

• آنتی‌بیوتیک‌ها: برای کاهش عفونت و التهاب (به صورت موضعی یا خوراکی).
• دهان‌شویه‌های درمانی: برای کاهش باکتری‌ها و التهاب در ناحیه لثه.

ج) جراحی لثه  (Periodontal Surgery)

در موارد شدیدتر که تخریب بافت لثه و استخوان پیشرفته باشد، جراحی لثه انجام می‌شود:

1. فلپ جراحی (Flap Surgery): برای برداشتن جرم و پلاک‌های عمقی و کاهش پاکت‌های لثه.
2. پیوند لثه (Gum Grafting): برای بازسازی بافت لثه تحلیل‌رفته.
3. بازسازی استخوان (Bone Grafting): برای بازسازی استخوان تخریب‌شده در اطراف دندان.

3. درمان‌های نوین و پیشرفته

• لیزر درمانی: استفاده از لیزر برای حذف باکتری‌ها و پاک کردن بافت‌های عفونی لثه به صورت دقیق و کم‌تهاجمی.
• استفاده از ژل‌ها یا مواد بازسازی‌کننده: برای تحریک بازسازی بافت‌های از دست رفته.

4. مراقبت‌های پس از درمان

• ادامه رعایت بهداشت دهان و دندان.
• مصرف منظم داروهای تجویز شده.
• پیگیری جلسات چکاپ و معاینات دوره‌ای دندانپزشک برای اطمینان از کنترل بیماری.

 

نکته کلیدی

درمان موفقیت‌آمیز بیماری لثه به تشخیص زودهنگام، توجه به علائم اولیه و پیگیری منظم درمان بستگی دارد. هرچه درمان زودتر آغاز شود، شانس بیشتری برای حفظ سلامت دندان‌ها و لثه‌ها وجود دارد.

 

علل اصلی بیماری های لثه

علل اصلی بیماری های لثه به دو دسته عوامل مستقیم (مانند باکتری‌ها) و عوامل غیرمستقیم (مانند سبک زندگی و بیماری‌های زمینه‌ای) تقسیم می‌شوند. بیماری‌های لثه معمولاً با ترکیبی از این عوامل ایجاد یا تشدید می‌شوند. در ادامه به مهم‌ترین علل اشاره شده است:

1. پلاک‌های دندانی (Dental Plaque)

• علت اصلی و مستقیم بیماری های لثه، تجمع پلاک باکتریایی روی سطح دندان‌ها و در امتداد خط لثه است.
• پلاک، لایه‌ای چسبنده و بی‌رنگ است که حاوی باکتری‌هایی است که در محیط دهان رشد می‌کنند.
• اگر پلاک به طور منظم تمیز نشود، به مرور زمان سخت شده و به جرم دندانی (تارتار) تبدیل می‌شود، که برداشتن آن نیاز به جرم‌گیری حرفه‌ای دارد.

2. بهداشت نامناسب دهان و دندان

• عدم مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم باعث تجمع پلاک و رشد باکتری‌ها می‌شود.
• استفاده نکردن از دهان‌شویه‌های مناسب نیز می‌تواند به ماندگاری باکتری‌ها کمک کند.

3. عوامل سبک زندگی

• سیگار کشیدن: یکی از مهم‌ترین عوامل خطر است که باعث کاهش جریان خون در لثه‌ها، کاهش پاسخ ایمنی و افزایش خطر ابتلا به بیماری های لثه می‌شود.
• رژیم غذایی نامناسب: کمبود ویتامین‌های ضروری، به ویژه ویتامین C، می‌تواند باعث تضعیف لثه‌ها شود.
• استرس: استرس سیستم ایمنی بدن را ضعیف می‌کند و باعث می‌شود بدن نتواند به درستی با عفونت‌های باکتریایی مبارزه کند.

4. تغییرات هورمونی

• در دوران‌های خاصی مانند بلوغ، بارداری، قاعدگی یا یائسگی، تغییرات هورمونی می‌تواند باعث افزایش حساسیت لثه‌ها به پلاک و ایجاد التهاب شود.
• التهاب لثه بارداری (Pregnancy Gingivitis) یکی از نمونه‌های شایع است.

5. بیماری‌های سیستمیک و زمینه‌ای

• دیابت: افراد مبتلا به دیابت کنترل‌نشده بیشتر در معرض بیماری های لثه هستند، زیرا دیابت باعث کاهش توانایی بدن در مقابله با عفونت‌ها می‌شود.
• بیماری‌های خودایمنی: بیماری‌هایی مانند لوپوس یا آرتریت روماتوئید می‌توانند التهاب لثه‌ها را تشدید کنند.
• اختلالات سیستم ایمنی: مانند ایدز که باعث کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت‌ها می‌شود.

6. مصرف داروها

برخی داروها می‌توانند به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر سلامت لثه تأثیر بگذارند:

• داروهای ضد صرع (مانند فنی‌توئین): باعث رشد بیش از حد لثه می‌شوند.
• داروهای ضد فشار خون: می‌توانند باعث خشکی دهان شوند که خطر بیماری لثه را افزایش می‌دهد.
• داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی: خطر عفونت لثه را افزایش می‌دهند.

7. عوامل ژنتیکی

• برخی افراد به طور ژنتیکی مستعد ابتلا به بیماری‌های لثه هستند، حتی اگر بهداشت دهان و دندان را به خوبی رعایت کنند.

8. عادات دهانی نامناسب

• دندان قروچه (براکسیسم): می‌تواند فشار زیادی به لثه‌ها و بافت‌های نگهدارنده دندان وارد کند.
• مسواک زدن خشن: باعث آسیب به لثه و تحلیل آن می‌شود.

9. خشکی دهان (Xerostomia)

• کاهش تولید بزاق، که می‌تواند به دلیل داروها، بیماری‌ها یا افزایش سن رخ دهد، باعث می‌شود دهان محیطی مساعد برای رشد باکتری‌ها شود.

10. عدم مراجعه منظم به دندانپزشک

• بسیاری از بیماری های لثه در مراحل اولیه علائم واضحی ندارند. عدم چکاپ دوره‌ای می‌تواند باعث پیشرفت بیماری و بروز مشکلات جدی شود.

بیماری های لثه اغلب نتیجه ترکیبی از عدم رعایت بهداشت، عوامل سبک زندگی، و بیماری‌های زمینه‌ای هستند. پیشگیری با رعایت اصول بهداشت دهان و دندان و مراجعه منظم به دندانپزشک بهترین راه مقابله با این بیماری‌هاست.